Meise, 25 januari 2021

Het landleven op Antarctica wordt gedomineerd door de allerkleinste organismen, ook wel ‘micro-organismen’ genoemd. Lange tijd werd gedacht dat dit microleven maar weinig soorten telt, die voorkomen in nagenoeg alle ijsvrije gebieden op het ‘witte continent’ en bovendien weinig verschillen met soorten uit het Noordpoolgebied. Recent onderzoek, uitgevoerd door een internationaal team onder leiding van Plantentuin Meise (Prof. Dr Bart Van de Vijver) en Universiteit Gent (Prof. Dr Elie Verleyen en Prof. Dr Wim Vyverman) toonde aan dat de microflora op Antarctica niet alleen heel soortrijk is, maar ook dat de meeste van deze soorten een zeer beperkte verspreiding kennen.

Figuur 1. Meer op Livingston Eiland, Zuidelijke Shetland Eilanden

Het onderzoek spitste zich toe op diatomeeën in Antarctische meren. Diatomeeën, ook wel kiezelwieren genoemd, zijn eencellige, microscopisch kleine algen die gekenmerkt worden door hun uitwendig schaaltje dat volledig is opgebouwd uit siliciumdioxide (SiO2), zeg maar glas. Wereldwijd zijn ze één van de meest diverse algengroepen. Diatomeeën zijn ook belangrijke spelers in de globale koolstofcyclus en zijn bovendien verantwoordelijk voor bijna 25% van de wereldwijde zuurstofproductie. Kiezelwierschaaltjes hebben zeer sierlijke tekeningen die uniek zijn voor elke soort en het mogelijk maken om soorten van elkaar te onderscheiden.

De soortensamenstelling in meer dan 430 meren uit het hele Antarctische gebied werd onderzocht met behulp van licht- en elektronenmicroscopische technieken. De meeste van de 370 waargenomen soorten bleken nergens anders ter wereld voor te komen en zijn dus uniek voor Antarctica. Maar ook binnen het Antarctische gebied bleek bijna elke soort een zeer beperkt verspreidingsgebied te hebben. De meeste soorten (ongeveer 270) werden aangetroffen in de meren op de sub-Antarctische eilanden die als een gordel rond het Antarctische Continent liggen. Op het witte continent zelf vonden de wetenschappers ‘slechts’ 152 soorten. Bovendien kwamen maar weinig soorten op meerdere plaatsen voor. Dit suggereert dat de succesvolle verspreiding van deze kiezelwieren naar, maar ook binnen Antarctica, zeer beperkt is.

 
Figuur 2. Michelcostea linearis, een unieke soort van de Kerguelen Archipel, één van de sub-Antarctische eilanden

De resultaten van deze studie benadrukken nog maar eens hoe belangrijk de bescherming van dit nog ongerepte continent is. Er is een dringende nood aan maatregelen die ervoor zorgen dat ook in de toekomst het bijzondere karakter van deze algenflora’s niet verstoord wordt.

De resultaten van deze studie werden recent gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Ecography (https://doi.org/10.1111/ecog.05374).

Meer informatie: Bart Van de Vijver (bart.vandevijver@plantentuinmeise.be, +32 473 777 234)