Duurzaamheid en klimaat

Opdat het allemaal kan blijven duren

Plantentuin Meise is als een groene ark. Onze collecties huisvesten bedreigde plantensoorten van over de hele wereld, een belangrijk deel daarvan onder glas. Voor andere planten is de zadenbank het laatste toevluchtsoord dat hen behoedt voor uitsterven. Onze collecties helpen ons om planten te identificeren, om planten en hun leefomgeving te bestuderen en beter te begrijpen.

De Plantentuin levert heel wat inspanningen om de biodiversiteit op onze groene planeet te bewaren, dit op een duurzame manier. We zijn er ons ook sterk van bewust dat het hele plaatje moet kloppen. Alleen door de draagkracht van de aarde te respecteren komen we tot een duurzame toekomst en net hiervoor is het nodig om de biodiversiteit te bewaren. Biodiversiteit helpen beschermen, dat begint bij de werking van de Plantentuin zelf, door:

ons energieverbruik zo laag mogelijk te maken
schone energie te gebruiken
zuinig te zijn met grondstoffen en water
het milieu zo weinig mogelijk te belasten

Dankzij onze inspanningen behaalden we het internationale duurzaamheidslabel “Green Key”. We voeren dit label met trots, en we blijven onze inspanningen verderzetten.

Plantentuin Meise is gevestigd op een erfgoedlocatie met energieverslindende historische gebouwen (50) en verwarmingsinstallaties met een grote CO2 voetafdruk. Meer dan de helft van onze plantencollectie staat in serres (15.000 m2). Het energieverbruik van de Plantentuin komt overeen met dat van 500 Belgische gezinnen.

Via het masterplan werken we stap voor stap aan de verduurzaming van ons patrimonium en aan de omschakeling naar schone energie.

Soms kiezen we hierbij voor nieuwbouw, en dan zetten we in op de best beschikbare technieken en op circulair bouwen. Bij andere gebouwen halen we het maximaal mogelijke uit renovatie.

Bij de renovatie van de Vlaamse Hoeve en voor de nieuwe ingangsgebouwen kozen we voor doorgedreven isolatie en een geothermische warmtepomp voor de verwarming.
In het Plantenpaleis verbeterden we de winddichtheid van de serres sterk door het renoveren van de houten kaders en het plaatsen van nieuw glas, en we vernieuwden het netwerk van verwarmingsleidingen.
Een belangrijk deel van de plantencollectie wordt ondergebracht in een nieuwe serre, de Groene Ark, uitgerust met de modernste technieken van klimaatcontrole. We mikken hier op een daling van het energieverbruik met 25%.
In het Kasteel van Bouchout plaatsten we innovatieve superisolerende beglazing, dun genoeg om te passen in het bestaande houtwerk.
Het nieuwe technische gebouw bouwen we volledig volgens de principes van circulair bouwen. Alle materialen zullen later kunnen hergebruikt worden.
De volgende geplande make-over is het Herbarium Gebouw. Dit wordt een klimaatneutraal gebouw, waar de herbarium collecties op een temperatuur van 16°C zullen bewaard worden ter preventie tegen schimmels en vraat door insecten.

De serres en het merendeel van de historische gebouwen worden verwarmd via een warmtenetwerk, centraal verwarmd met gas. De installatie van een warmtekrachtkoppeling op dit netwerk leverde een eerste efficiëntiewinst. Er is eigen elektriciteitsproductie en de restwarmte gebruiken we voor de verwarming van de gebouwen. Een tweede stap waren nieuwe gascondensatieketels. Deze kunnen getrapt ingeschakeld worden, waardoor we efficiënter verwarmen. De volgende stap is het plaatsen van een geothermische warmtepomp met een vermogen van 1MW. Dit is goed voor ongeveer de helft van onze warmtevraag, en laat ook toe om te koelen in de zomer. Met de installatie van zonnepanelen voor duurzame elektriciteitsproductie wordt de kringloop gesloten. Tegen 2030 zal de CO2 voetafdruk van de Plantentuin met minstens 65% dalen, wat ruim binnen de Europese ambities valt.

In de dagelijkse werking zijn we zuinig met grondstoffen en water. Het regenwater van de gebouwen vangen we op in centrale tanks, goed voor 1 miljoen liter wateropslag in totaal. Een uitgebreid leidingennetwerk zorgt voor de verdeling doorheen het domein. Al het planten- en snoeiafval wordt op het domein verwerkt tot compost. Niets gaat verloren. Er wordt bij publieksactiviteiten enkel herbruikbaar materiaal gebruikt, geen wegwerp. Hetzelfde geldt in onze restaurants en voor onze cateraars. Bij vergaderingen serveren we kraantjes- in plaats van flessenwater, in een stijlvolle karaf. We gebruiken gerecycleerd papier, zowel aan de printer als in de toiletten…

Als sinds 2015 gebruikt de Plantentuin geen herbiciden meer. Onkruid wieden we met de hand, met de hulp van vrijwilligers. Om de paden vrij te houden gebruiken we alternatieve methoden zoals stoom. We werken hiervoor samen met een maatwerkbedrijf. Alle schoonmaak- en onderhoudsproducten dragen het ecolabel.

Werken aan duurzaamheid kan ook via de kleine dingen. We zorgen voor een mooi vegetarisch aanbod in restaurant en koffieshop, en via onze cateringdiensten ook voor professionele klanten. Bio-producten krijgen een bijzondere aanduiding op het menu van onze restaurants. Zo kunnen bezoekers een bewuste keuze maken. Aan het koffiebuffet van je vergadering vind je flesjes melk, en een koekjestrommel… Onze bezoekers sorteren hun afval, of beter nog, ze nemen het terug mee naar huis.

Plantentuin Meise is op weg naar een klimaatneutrale Plantentuin. Maar we willen nog een stap verder gaan. We zetten ook in op een klimaatrobuuste toekomst. Sinds 2023 mag de rechtgetrokken Amelvonnesbeek weer meanderen zodat zowel bij droogte als bij overstromingsgevaar er een veel betere bufferwerking is. Tegelijk werden 2500 nieuwe bomen en struiken op de over aangeplant: een nieuw stukje natte natuur.

Ook internationaal draagt de Plantentuin zijn steentje bij.

Het Virunga National Park (DR Congo) bezit één van de hoogste ecologische waarden in Afrika. Helaas wordt het park bedreigd. De extreme armoede van de omringende bevolking, voor wie hout een belangrijke energiebron is, versterkt dit probleem nog. Ongeveer vijf miljoen mensen leven op een dag lopen van de grenzen van het park. In 2020 kregen Plantentuin Meise en de Virunga Stichting financiële steun van de Vlaamse Regering om samen het programma “CliMA Virunga” uit te voeren. Het doel is om de impact van de gemeenschappen op de ecologische hulpbronnen van het park te verminderen door de aanplant van 1.500 hectare bomen, hoofdzakelijk lokale en snelgroeiende soorten, en om een duurzaam energiesysteem te ontwikkelen. We verzachten zo de gevolgen van de klimaatverandering, teneinde de uitzonderlijke biodiversiteit van het park te behouden. We doen dit met een sterke betrokkenheid van de lokale gemeenschappen.

Daarnaast is het ook nodig om teelten aan te passen aan het veranderende klimaat. Zo wordt ook de teelt van koffie bedreigd door de klimaatverandering. Sinds 2020 bouwt de Plantentuin samen met de lokale gemeenschap in Yangambi (DR Congo) en lokale en internationale partnerorganisaties aan duurzame boslandbouwsystemen voor de productie van robusta koffie. Aangepaste teeltwijzen en het gebruik van lokale cultivars zullen hopelijk de landbouw meer klimaat veerkrachtig maken en de lokale bevolking helpen aan een duurzaam inkomen. Op proefvelden evalueert men diverse cultivars en teeltwijzen, en de adoptie ervan door lokale gemeenschappen.