[Science News] - Bijzonder 19e eeuws etnobotanisch herbarium uit India

Plantentuin Meise heeft collecties die van bijzonder botanisch, historisch en erfgoed-belang zijn. In het Herbarium Henri Van Heurck (AWH), bewaard in Plantentuin Meise, bevindt zich een etnobotanisch herbarium van 258 specimens uit de deelstaat Maharashtra (India) verzameld tussen 1826 en 1830. 

Wat vertellen de etiketten ons?

De informatie op de etiketten is geschreven in een mooi handschrift. De naam van de verzamelaar ontbreekt. Behalve de wetenschappelijke (= Latijnse) naam van de plant staat ook de vernaculaire (= lokale) naam in het Marathi, de officiële taal van de deelstaat Maharashtra op de labels vermeld. Opvallend is de toevoeging van de vernaculaire naam in het Devanagarischrift. 

Boven de vernaculaire naam in het Devanagari staat een transliteratie van deze tekens in Latijns schrift. Deze transliteratie is academisch niet correct maar is eerder zoals Britten het uitspreken.

Verder is het gebruik van de plant (of plantendelen), de vindplaats (zowel verzameld in tuinen als in het wild) en de datum (dag, maand en jaar) vermeld.

Waar komt het herbarium vandaan?

Dit herbarium werd samengesteld door William Henry Sykes (1790 - 1872). Sykes was een officier in het Britse koloniale leger in India. Hij was politicus, statisticus, indoloog - hij sprak en schreef zowel Hindi en Marathi- en natuuronderzoeker. Hij interesseerde zich vooral in ornithologie, maar had een brede interesse in de natuur alsook in meteorologie.

Hij verbleef in Pune (Poona op de labels), waar hij ook verzamelde o.a. in zijn tuin (“my garden”). Verschillende verzamelplaatsen waren militaire forten: Purandar (Poorundhur op de labels), Hurreechundurghur en Shivneri (Seewneer op de labels).

De verzamelde planten of plantendelen werden gebruikt in de geneeskunde, als voedingsgewas (fruit en groente), als specerij in de keuken, bij godsdienstige rituelen, verfplant of als sierplant, struik of -boom.

Dit soort herbaria zijn zonder twijfel archieven van onschatbare waarde voor onze kennis van planten en traditionele kennis.

Dank aan de professoren Eva De Clercq (Indologie) en Daniela De Simone (Indische etnobotanie) van Ugent voor het ontleden van het Devanagari en de opmerkingen over de transliteratie.

Capparis sp. (verwant aan de kappertjesplant).  “De wortels werden gebruikt in de geneeskunde”. Helling van het fort van Shivneri.	Ipomoea grandiflora. “De bloemknoppen worden gegeten als bhaji” (een soort beignet). Pune.
Hibiscus sp. “Uit de wortels wordt een witte verfstof bereid; in de geneeskunde dient het als afrodisiacum”. Pune	Grewia asiatica. “Vrucht klein, zuur en aangenaam”. De vruchten worden in de handel aangeboden onder de naam falsa (of phalsa). Bergfort van Purandar.