[Science news] - De evolutionaire geschiedenis van Vrouwentongen

Sanseveria's zijn een diverse groep planten die hoofdzakelijk in droge gebieden groeien, maar ook in een grote verscheidenheid van andere biotopen zoals tropische wouden en in kustvegetaties. Zij zijn inheems in Afrika, Madagaskar, het Arabisch schiereiland en het Indische subcontinent. Sansevieria werd oorspronkelijk als een afzonderlijk genus erkend, maar werd onlangs op basis van DNA-sequentiegegevens samengevoegd met het grotere genus Dracaena.

Sanseveria's zijn over de hele wereld bekend en populair als onderhoudsarme kamerplanten. In de volksmond staan ze bekend als zwaardplanten of vrouwentongen. Een groot aantal soorten wordt bovendien gewaardeerd voor hun medicinale en etnobotanische doeleinden. Ondanks hun economisch belang is de taxonomische diversiteit en evolutie van de groep slecht gekend.

Onderzoekers van Plantentuin Meise, Royal Botanic Gardens, Kew, en Universiteit Gent hebben de krachten gebundeld om de evolutionaire verwantschappen tussen sanseveria's op te helderen. De rijke levende collecties van deze drie instituten stelden ons in staat om genoomgegevens te verzamelen van een groot aantal soorten. De analyse van deze gegevens heeft voor het eerst de verwantschappen tussen de soorten met grote zekerheid vastgesteld, waardoor het mogelijk werd om de morfologische evolutie in de groep te reconstrueren en de eerdere op morfologie gebaseerde classificaties in vraag te stellen. Zo hebben we bijvoorbeeld kunnen aantonen dat in de evolutie van de groep de overgang van cilindrische naar platte bladeren meerdere keren heeft plaatsgevonden. Ook de bloeiwijze bleek onderhevig te zijn aan convergente evolutie.

Verder werd aangetoond dat sanseveria's relatief recent zijn ontstaan in het Late Plioceen (ongeveer 3,4 miljoen jaar geleden) en zich heel snel hebben gediversifieerd in een grote verscheidenheid van morfologische vormen. Deze adaptieve radiatie is jonger dan die van andere vetplanten, zoals de Aizoaceae, Cactaceae en Agave, en viel samen met de overgang van het Plioceen naar het Pleistoceen, een periode van grote klimaatschommelingen en droogte in Oost-Afrika. Deze factoren hebben mogelijk de diversificatie in de groep op gang gebracht.

Publication:

van Kleinwee, I., Larridon, I., Shah, T., Bauters, K., Asselman, P., Goetghebeur, P., Leliaert, F. and Veltjen, E., 2022. Plastid phylogenomics of the Sansevieria Clade of Dracaena (Asparagaceae) resolves a recent radiation. Molecular Phylogenetics and Evolution, p.107404.